تراز تجاری کشور منفی ۳ میلیارد دلار شد

به گزارش گمرک ایران، کارنامه عملکرد تجارت خارجی کشور در نیمسال اول سال‌جاری منتشر شد. بر این اساس مجموع تجارت خارجی ایران با 6 درصد رشد به 44 میلیارد و 139 میلیون دلار رسید و ارزش صادرات غیرنفتی ایران در شهریور ماه سال‌جاری نسبت به مرداد ماه یک و 75 صدم درصد بهبود یافته و واردات کالا به ایران در سومین ماه از فصل تابستان نسبت به ماه دوم 1/12 درصد کاهش داشته است.

بر این اساس حجم تجارت خارجی ایران در سال‌جاری تا ابتدای مهر ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل 6 درصد بزرگ‌تر شده است. همچنین در شش ماهه اول سال‌جاری تشریفات گمرکی 75 میلیون و 830 هزار تن کالا در گمرکات کشور تماماً به صورت الکترونیکی و با کنترل کامل به روش هوشمند انجام شده که از این مقدار 17 میلیون و 195 هزار تن سهم واردات و 58 میلیون و 635 هزار تن سهم کالاهای صادراتی غیرنفتی بود.

مجموع ارزش صادرات و واردات ایران در مدت یادشده به 44 میلیارد و 139 میلیون دلار رسید که این رقم 6 درصد بیشتر از مدت مشابه سال 1395 است. مجموع تجارت خارجی ایران در شش ماهه نخست سال گذشته 41 میلیارد و 674 میلیون دلار بود.

این گزارش می‌افزاید؛ در شش ماهه اول سال‌جاری به میزان 23 میلیارد و 595 میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 15 و 37 صدم درصد افزایش نشان می‌دهد. این رقم در ماه گذشته 16 و 49 صدم درصد بود. عمده‌ترین دلایل افزایش واردات به خودرو و قطعات منفصله خودرو، کالاهای سرمایه‌ای و برخی کالاهای اساسی مربوط می‌شود. همچنین در مدت یادشده متوسط قیمت کالاهای وارداتی کشورمان به ازای هر تن به یک هزار و 372 دلار افزایش یافت که در مقایسه با پارسال 6 و 85 صدم درصد افزایش داشته است.

مجموع صادرات غیرنفتی ایران در شش ماهه اول سال‌جاری به 20 میلیارد و 544 میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان 3 و 20 صدم درصد کاهش داشته است.  این رقم در ماه گذشته 4 و 95 صدم درصد بود. در شهریور ماه سال‌جاری صادرات پتروشیمی و با یک روند افزایشی نسبت به شش ماهه سال گذشته یک و 31 صدم درصد افزایش یافت و 7 میلیارد دلاری شد. با این حال تجارت خارجی ایران با کاهش صادرات سایر کالاها و میعانات گازی همراه بوده است. در بخش سایر کالاها گرچه شاهد بهبود نسبت به پنج ماهه قبل بوده‌ایم، اما 5 و 47 صدم درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشت که البته این رقم در مرداد ماه 9 و 30 صدم درصد بود. در بخش صادرات میعانات گازی هم شاهد افت 5 و 16 صدم درصدی بوده‌ایم. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی نیز در مدت یادشده به 350 دلار رسید که یک و 16 صدم درصد افزایش داشت.
در مجموع وضعیت بهتری در بخش صادرات غیرنفتی نسبت به شش ماهه اول سال‌جاری حاکم شده به نحوی که صادرات کالاهای ایرانی به چین در شش ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته 7 درصد افزایش یافته است. در بازار عراق هم عملکرد بهتری داشتیم و رشد 5 و 47 صدم درصدی ثبت شد. صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی هم با افزایش 12 و 86 صدم درصدی همراه شد و تنها شاهد افت 17 و 10 صدم درصدی صادرات کشورمان به امارات متحده عربی و 6 و 521 صدم درصدی به هند بوده‌ایم.

عمده‌ترین کالاهای صادراتی

اقلام عمده صادراتی کشورمان در مدت یادشده به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش 3 میلیارد و 521 میلیون دلار، پلی‌اتیلن گرید فیلم با 750 میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش 686 میلیون دلار، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین با 638 میلیون دلار و متانول با 593 میلیون دلار بوده است.

اقلام عمده وارداتی

اقلام عمده وارداتی در شش ماهه سال‌جاری نیز به ترتیب شامل برنج با 996 میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش 799 میلیون دلار، وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر 1500 تا 2000 سی سی به ارزش 582 میلیون دلار، قطعات منفصله جهت تولید خودروی سواری با 551 میلیون دلار و لوبیای سویا با 456 میلیون دلار بوده است.

عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی

عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در شش ماهه سال‌جاری به ترتیب شامل چین به ارزش 4 میلیارد و 313 میلیون دلار، عراق با 3 میلیارد و 180 میلیون دلار، امارات متحده عربی با 2 میلیارد و 953 میلیون دلار، جمهوری کره با 2 میلیارد و 64 میلیون دلار و هند با یک میلیارد و 337 میلیون دلار بوده است.

کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران

کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران در مدت یادشده به ترتیب شامل کشورهای چین با 5 میلیارد و 696 میلیون دلار، امارات متحده عربی با 4 میلیارد و 8 میلیون دلار، ترکیه با یک میلیارد و 678 میلیون دلار، جمهوری کره با یک میلیارد و 517 میلیون دلار، هند با یک میلیارد و 355 میلیون دلار بوده است.

افزایش صادرات فله‌ای زعفران به کام رقبا

طی پنج ماهه نخست امسال ۶۸ تن و ۶۴۰ کیلوگرم زعفران در بسته بندی‌های مختلف به ارزشی بالغ بر ۹۲ میلیون و ۶۲۳ هزار دلار به ۵۴ کشور مختلف صادر شده است که البته در این میان تعداد انگشت شماری تقریبا همه زعفران ایرانی را خریده‌اند و سهمی کمتر از چند درصد برای بقیه گذاشته‌اند.

لتونی، اتریش، اردن، اسپانیا، استرالیا، آفریقای جنوبی، افغانستان، الجزایر، آلمان، امارات متحده عربی، انگلستان، آمریکا، ایتالیا، بحرین، برزیل، بلژیک، بوسنی و هرزگوین، پاکستان، تایوان، ترکیه، جمهوری چک، جمهوری کره، چین، دانمارک، ژاپن، سنگاپور، سوئد، سوئیس، صربستان، عراق، عمان، فرانسه، فنلاند، فیلیپن، قرقیزستان، قطر، کانادا، کویت، گرجستان، لبنان، لهستان، ماداگاسکار، مالتا، مالزی، مجارستان، مراکش، موریس، نروژ، نیوزیلند، ویتنام، هند، هلند، هنگ‌کنگ و یونان ۵۴ مشتری زعفران ایرانی هستند که البته در این میان امارات با ۱۹ تن، هنگ‌کنگ با ۱۵ تن، اسپانیا با ۱۴ تن، چین با ۴.۸ تن، افغانستان با ۴ تن، آلمان با ۱.۵ تن، ایتالیا با ۱.۲ تن و سوئد با یک تن مجموعا ۹۶.۲۷ درصد زعفران معامله شده در بازار جهانی را از تاجران ایرانی خریده‌اند که تقریبا ۱۰۰ درصد این محموله‌ها زعفران فله‌ای یا نهایتا زعفران خرد نشده و ساییده نشده‌ای بوده که هیچ عملیات خاصی روی آن انجام نشده و مصداق همان خام فروشی است که روحانی از ابتدای دولت یازدهم درصدد کاهش آن و حرکت به سمت صادرات محصولات نهایی و با ارزش افزوده بود.

البته با نگاهی به ردیف‌ها و کدهای تعرفه‌ای زعفران صادراتی و حساب و کتابی ساده می‌توان دریافت که از ۶۸ هزار و ۶۴۰ کیلوگرم زعفران صادراتی تنها ۱۳ کیلوگرم آن بسته بندی کمتر از ۱۰ گرم و ۱۶ کیلوگرمش پودر زعفران در بسته بندی ۱۰ تا ۳۰ گرم بوده است، اما ۹۹.۶ درصد آن زعفران فله‌ای و خرد نشده و ساییده نشده بوده که البته در این میان زعفران فله‌ای ۷۲.۶ درصد سهم داشته است.

صادرکنندگان ایرانی و اتحادیه‌ها و تشکل‌های بخش خصوصی از جمله علی حسینی - عضو شورای ملی زعفران -، همواره معتقدند که صادرات زعفران ایرانی باید در بسته‌بندی خردتر و به صورت فرآوری شده به کشورهای مختلف صادر شود، چرا که ارزآوری بیشتری برای ایران دارد که البته با نگاهی به آمار صادرات زعفران می‌توان دریافت که درآمد ارزی ایران حاصل از صادرات زعفران در بسته بندی کمتر از ۱۰ گرم تقریبا سه برابر صادرات زعفران به صورت فله‌ای و خرد نشده و ساییده نشده بوده است. یعنی اگر ایران صادرات زعفران‌اش را تنها در بسته‌ بندی‌های خردتر و با هدفمندی به کشورهای مصرف کننده نهایی صادر کند می‌تواند درآمد ارزی حاصل از صادرات زعفران‌اش را بیشتر کند.

چرا که هر کیلوگرم زعفران آماده در بسته بندی کمتر از ۱۰ گرم ۳۷۶۲ دلار معادل ۱۲ میلیون و ۲۴۹ هزار تومان به کشورهای مختلف صادر شد که البته تنها ۱۳ کیلوگرم زعفران در این نوع تعرفه صادر شده است، در حالی که زعفران فله‌ای و در بسته‌ بندی‌های بزرگ که معمولا بیش از ۳۰ گرم است و ۷۲.۶ درصد صادرات این محصول در پنج ماهه امسال را به خود اختصاص داده، کیلویی ۱۲۷۲ دلار معادل چهار میلیون و ۱۳۵ هزار تومان بوده و قیمت زعفران خرد نشده و ساییده نشده تفاوت چندانی با زعفران فله‌ای ندارد و کیلویی چهار میلیون و ۹۰۶ تومان معامله شده است.

همچنین علی شریعت مقدم – رئیس هیات مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران – درباره‌ صادرات این محصول ارزآور ابراز نگرانی کرده بود که زعفران ایرانی به افغانستان صادر یا قاچاق می‌شود یا از این کشور به مشتریان خارجی به نام افغانستان صادر می‌شود، اما این اتفاق وقتی خطرناک تر می‌شود که بدانیم افغانستان رقیب تازه‌ای برای ایران شده و گرچه از نظر قیمت و پتانسیل نمی‌تواند در شرایط کنونی تهدید جدی برای ایران به شمار بیاید، اما اقلیم این کشور با استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی تقریبا یکی است و این همسایه اخیرا به جای خشخاش در اراضی خود زعفرانی می‌کارد که پیازش از ایران قاچاق شده است.

جالب‌تر این که ایران خود در دهه‌های گذشته به همین شکل و به صورت لاکپشتی توانست جای اسپانیا را در تولید و صادرات زعفران بگیرد و در آن زمان این کشور اروپایی حرف اول را می‌زد، اما به تدریج با افزایش تولید زعفران در ایران با قیمتی پایین‌تر از نمونه اروپایی‌اش، اسپانیا گام به گام عقب‌تر نشست و جای خود را به ایران داد و امروز کشور ما بزرگ‌ترین و تقریبا تنهاترین تولید کننده و تامین کننده زعفران در جهان با سهمی بیش از ۹۷ درصد در بازار جهانی است.

شریعت مقدم در این باره به ایسنا گفت: از دولت دوازدهم انتظار می‌رود سیاستگذاری‌ها، مشوق‌ها و حمایت‌های عملی خود را از صادرات محصولات غیرنفتی مانند زعفران به عنوان موتور محرک رشد و توسعه اقتصاد ایران به گونه‌ای اعمال کند تا تاثیر آن بر تجارت این گونه محصولات قابل توجه باشد، چرا که زعفران تنها محصولی است که منحصر به ایران بوده در صورت بروز مشکل برای آن دیگر محصولات صادراتی نیز قطعا با مشکل مواجه می شوند و از سوی دیگر نیز زعفران به عنوان یک محصول ارزآور اثرگذاری مستقیمی بر کاهش صادرات کالاهای غیرنفتی نیز دارد.

رانت میلیاردی در واردات خودرو

بازار خودروهای وارداتی در سال جاری تحت تاثیر تصمیمات عجیب وزارت صنعت قرار گرفته به طوری که افزایش شدید واردات خودرو در چند ماه اول سال و سپس ممنوعیت ناگهانی واردات، موجب افزایش لجام‌گسیخته قیمت‌ها در بازار شد تا سود چند برابری به جیب واردکنندگان خاص برود.

به گفته فعالان بازار خودرو، با اجرای ممنوعیت واردات خودرو همه برندهای وارداتی تقریبا 15 درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند که با ادامه چنین شرایطی باید منتظر رسیدن این سهم به 25 درصد هم باشیم. به عنوان مثال تویوتا RAV4 به‌عنوان یکی از پرمخاطب‌ترین خودروهای وارداتی اسفند سال گذشته در محدوده 215 تا 225 میلیون تومان فروخته می‌شد، اما همین خودرو هم‌اکنون با قیمتی نزدیک به 290 میلیون تومان فروخته می‌شود.

گرانی خودروها از ابتدای مرداد تاکنون نیز قابل توجه است به طوری که قیمت توسان از 180 میلیون تومان به 196 میلیون تومان رسیده است. همچنین سراتو با افزایش ده میلیون تومانی با قیمت 148 میلیون تومان به فروش می‌رسد. قیمت النترا هم با رشد ده میلیون تومانی به 153 میلیون تومان رسیده است.

گروهی بر این باورند که برخی ابلاغیه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، آن هم در آخرین هفته‌های دولت یازدهم معنادار است و می‌تواند با توجه به حجم گردش مالی بیش از 12 هزار میلیارد تومانی بازار خودرو، رانت گسترده‌ای برای افرادی خاص ایجاد کند.

نکته قابل توجه در این زمینه افزایش یکباره واردات خودرو تنها چند ماه قبل از ممنوعیت کامل واردات از سوی برخی نمایندگی‌های مجاز و حتی غیرمجازها بوده است. براساس آمارهای گمرک، واردات خودرو در سه ماهه اول امسال و قبل از بسته‌شدن ثبت سفارش، رشد 135 درصدی داشته است. به نظر می‌رسد تا تشکیل دولت دوازدهم و شروع به کار وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت و تغییر تصمیمات مربوط به واردات خودرو، میلیاردها تومان سود بادآورده برای گروهی خاص ایجاد شود.

این رویه به نفع گروهی خاص است
به گزارش جام جم؛ میثم رضایی، رئیس انجمن صنفی واردکنندگان خودرو درباره ممنوعیت واردات خودرو به جام‌جم گفت: این گونه تصمیم‌های مقطعی و بدون مطالعه قطعا بازار را آشفته خواهد کرد و اولین معضل هم افزایش قیمت‌ها در بازار است.

رضایی در ادامه افزود: به‌طور کلی هرجا که محدودیتی وجود داشته باشد قطعا منافع عده‌ای خاص تامین خواهد شد به‌صورتی که در همین دوره برخی افراد حقیقی و حتی شرکت‌های بازرگانی بی‌نام و نشان درست در همین روزهایی که واردات ممنوع است و ثبت سفارش انجام نمی‌شود، مشغول واردات خودروهای خارجی هستند. گواه این موضوع هم ورود خودروهایی در مردادماه از بندر بوشهر است.

رئیس انجمن صنفی واردکنندگان خودرو درباره افزایش واردات خودرو طی ماه‌های اخیر نیز افزود: در سال 95 بیش از 62 هزار خودروی سواری با ارزبری بیش از 1/5 میلیارد دلار وارد کشور شد که این رقم فقط در سه ماهه ابتدایی سال 96 چیزی حدود 476 میلیون دلار برآورد می‌شود.

رضایی تاکید کرد: سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی ثبت سفارش در واقع عامل نابسامانی بازار خودروهای وارداتی بوده که ادامه این روند می‌تواند باعث مشکلات بیشتر و آشفتگی بازار باشد.

بازار پرتلاطم
از سوی دیگر سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو در این زمینه به جام‌جم گفت: با انتشار اخبار احتمال ممنوعیت ثبت سفارش واردات خودروهای خارجی توسط اشخاص حقیقی از اوایل تیرماه، تلاطمی خاص و معنادار در بازار خودروهای وارداتی ایجاد شده است.موتمنی افزود: از همان ابتدا احتمال افزایش 20 درصدی قیمت خودروها مطرح شد، اما نکته اساسی‌تر این بود که رانت‌های مختلف از‌جمله فروش برگه‌های ثبت‌سفارش و همچنین گسترش دلالی خرید و فروش خودرو آغاز شد.

رئیس اتحادیه نمایندگان و فروشندگان خودرو معتقد است، در شرایط فعلی سوءاستفاده برخی شرکت‌های فروشنده خودروی وارداتی به بهانه پیش‌فروش و فروش اقساطی گسترش یافته و در این زمینه احتمالا طی یک یا دو‌ماه آینده، پرونده‌های قضایی زیادی در واحدهای مربوط تشکیل خواهد شد.

سو ءاستفاده نمایندگی‌ها
ایمان صفاییان، یکی از فعالان بازار خودرو درباره ممنوعیت واردات خودرو به جام‌جم عنوان کرد: از اوایل بهمن‌ سال گذشته بود که ممنوعیت واردات خودرو از سوی افرادی غیر از نمایندگان رسمی شرکت‌های خودروسازی خارجی مطرح و تقریبا اجرایی شد که از همان تاریخ تا امروز رفته‌رفته قیمت خودروهای وارداتی افزایش یافت. وی افزود: تاثیر اصلی اجرای چنین سیاستی در یک ماه اخیر در بازار تجربه شد، یعنی زمانی که ثبت سفارش خودرو برای همگان چه نمایندگان رسمی و چه واردکنندگان عادی ممنوع اعلام شد، اما نکته این‌ است که در این بین سیاست‌های دوگانه باعث سوءاستفاده گروهی خاص شده است.