پایین بودن عمر مفید ساختمانها و مقاومت آنها در برابر بلاهای طبیعی از جمله زلزله، از مهم‌ترین چالش فراروی صنعت ساخت و ساز کشور به شمار می‌رود. عمر مفید ساختمان در ایران یک سوم استاندارد جهانی است. درحالی هر روز بر تعداد ساختمانهای با عمر بیش از ۱۰۰ سال در دنیا افزوده می‌شود که عمر قابل مفید ساختمان در ایران ۲۵ سال عنوان حتی پیش‌بینی می‌شود که با ورود افراد فاقد صلاحیت و غیرمتخصص به بازار ساختمان‌سازی این رقم به کمتر از ۲۰ سال هم نزول پیدا کند که نشانگر هدررفت بالای سرمایه در صنعت ساختمان است. این زنگ خطر اما درحالی به صدا درآمده که ماده ۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان هرگونه دخالت افراد فاقد صلاحیت را در امر ساخت‌وساز منع کرده است. اما اتفاق چند ماه پیش ساختمان پلاسکو دوباره به یادمان آورد که بی‌توجهی به استانداردهای ساختمانی می‌تواند خطرساز باشد. در شرایطی که قرار گرفتن بسیاری از شهرهای کشور روی کمربند زلزله لزوم توجه به استانداردهای ساختمان‌سازی را دوچندان می‌کند و نقش نظارت را مهم‌تر. داشتن یک سرپناه ایمن یکی از حقوق مسلم شهری و شهروندی است. بنابر این اگر در ساخت مسکن قصوری صورت می‌گیرد، حقوق شهری و شهروندی نقض می‌شوند. تمامی دستگاه‌ها و افرادی که در این قصور فنی نقش دارند نیز مسئول نقض حقوق شهری و شهروندی هستند
اهمیت جوشکاری
امروزه در سراسر دنیا سازه‌های فولادی به‌طور چشمگیری گسترش پیداکرده است اهمیت جوش در سازهای فولادی بر کسی پوشیده نیست. وقتی ما می‌توانیم مخازن تحت‌فشار را جوش دهیم و با اطمینان از آن استفاده کنیم، وقتی ما می‌توانیم خطوط لوله انتقال گاز را به‌آسانی جوش دهیم، وقتی ما می‌توانیم گازترش با فشار بالا را از دل خلیج‌فارس با خط لوله جوش داده‌شده زیردریائی به عسلویه انتقال دهیم و آن را پالایش کنیم، وقتی کشتی‌ها و دیگ‌های بخار، مبدل‌های حرارتی و.. را جوش می‌دهیم چرا نتوانیم اسکلت فلزی ساختمان را خوب جوش دهیم و با خیال راحت در پناه آن زندگی کنیم؟
بله ما می‌توانیم اسکلت‌های فلزی ساختمان را با اطمینان جوش دهیم و با خیال آسوده در آن زندگی کنیم.
در پاسخ باید گفت بله ما می‌توانیم عمر مفید ساختمان را افزایش دهیم و از هدر رفت سرمایه‌های ملی در سطح کلان جلوگیری کنیم و با اشاره به اینکه از ارکان اساسی و ضروری در ساخت و اجرای سازه‌های فلزی ساختمانی، بازرسی جوش می‌باشد که اجرای این تخصص می‌بایست توسط کارشناسان و مهندسان صنعت جوش صورت پذیرد تهیه دستورالعمل‌های خاص، اعمال‌نظرهای کارشناسی، تهیه و تنظیم چک لیستهای بازرسی، آگاهی و توانایی در اجرای بازرسی‌های جوش، داشتن علم و توانایی استفاده از ابزارهای تست‌های غیر مخرب، گوشه‌ای از تخصص این کارشناسان می باشد. اما در حال حاضر جای خالی این متخصصان در صنعت ساختمان کاملاً مشهود است و هیچ جایگاهی برای حضور این افراد در ساختار نظام مهندسی ساختمان کشور دیده نشده و انجام این امر تخصصی بر عهده ناظران ساختمانی که قطعاً اطلاعات جامع و کافی در زمینه رشته جوش را ندارند نهاده شده است. در حالی که استفاده از شرکتهای بازرسی جوش که در رأس مدیریتی آنها از مهندسان و فارغ التحصیلان رشته جوش استفاده شده است تا بتوانند این شرکتها را با اقدامی کارشناسی راهبری کنند و همچنین حضور این کارشناسان در نظام مهندسی ساختمان کشور (اضافه شدن رشته مهندسی جوش به هفت رشته نظام مهندسی) می‌تواند خلاء موجود را برطرف کند و شاهد رشد فزایندهٔ کیفیت در ساختمانها خواهیم بود.
یکی از ویژگیهای رشته مهندسی جوش و بازرسی فنی بین المللی بودن آن است و به عنوان مثال موازینی که برای پذیرش و ارزیابی یک جوش سالم در ایران استفاده می‌شود با موازین و استانداردهای سایر نقاط جهان یکسان است و رعایت این موازین نه اختیاری بلکه اجباری می‌باشد. بدین سبب که نه فقط یک اقلیم خاص بلکه فضای بین المللی متأثر از سلامت یا عدم سلامت یک خط لوله قرار می‌گیرد. اگر یک خط لوله مواد نفتی یا گازی نشت کند یا یک مخزن مواد شیمیایی منفجر شود یا سازه یک کشتی یا هواپیما شکسته شود تبعات آن دامن گیر کل جامعه ملل خواهد شد و کل محیط زیست را نابود می‌کند و این فقط یک جنبه از فاجعه می‌باشد. لذا چنین سازه‌هایی که با جوش متصل می‌شوند باید از نظر کیفیت و ایمنی در شرایط یکسان باشند. در حالی که کشور ما هم از طریق آموزش فنی و حرفه‌ای به تربیت جوشکار می‌پردازد و هم از طریق آموزش عالی رشته جوش را در حد کاردانی و کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری ترویج و نهادینه می‌کند. اما متاسفانه شرایط موجود سبب کمرنگی و بلکه بیرنگی تخصص زبدگان این رشته در صنعت ساختمان و نظام مهندسی ایران شده است.
اهمیت بازرسی جوش در ساختمان
با گذشت بیش از ۵۰ سال استفاده جوشکاری در ساختمان، سال‌های اخیر از نظر تعداد ساختمانهایی که با سازه‌های فولادی طراحی و اجرا شده‌اند کاملاً استثنایی به شمار می‌آید. از حدود سال ۱۳۸۰ تا کنون، ده‌ها هزار سازه فولادی در کشور به ناگهان همانند قارچ سر از زمین برآورد. گسیل سرمایه‌ها به سوی ساخت و ساز شهری و تبدیل ساخت سرپناه به یک ماشین سرمایه گذاری جهت سودهای کلان باعث گردید تا رعایت اصول فنی و ایمن سازی زلزله ایی ساختمانها در برابر منفعت طلبی بسیاری از صاحبکاران عملاً مورد توجه قرار نگیرد تمامی این مسائل دست به دست هم داد تا طرح و اجرای ساختمانهای فولادی آنچنان که باید از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد. در این بین تخریب کلی ساختمانهای فولادی در زلزله‌های متعدد (منجیل، بم، درود، بروجرد و …) بیانگر پایین بودن کیفیت ساختمانهای فولادی کشور می‌باشد.
از میان تمامی عوامل دخیل در طرح و ساخت سازه‌های فولادی، اتصال‌های جوشی از نارسایی‌های بیشتری برخوردارند. اما آنچه مهم است نقش بازرسی و کنترل کیفیت جوش در ساختمان می‌باشد که متاسفانه با وجود حوادث تلخ گذشته و امکان وقوع حوادث مشابه، باز هم به این مهم اهمیت داده نمی‌شود. چرا که در بسیاری از ساختمانها بازرسی جوش انجام نمی‌شود، زیرا بعضی از مجریان ساخت اطلاعی از بازرسی جوش ندارند و بعد از اتمام عملیات ساخت زمانی که برای صدور مجوزات قانونی اقدام می‌کنند، متوجه الزامی بودن گواهی تست جوش می‌شوند. در این بین عده ایی از کارفرمایان و پیمانکاران هم از این موضوع اطلاع دارند اما چون شرکتهای سودجویی وجود دارد که هیچ گونه نظارتی در مراحل ساخت نداشته و صرفاً با دریافت مبلغی گواهی‌های کیفیت جوش را تائید می‌نمایند. مجریان ساخت نیز برای کاهش قیمت ساخت و هزینه‌های دیگر، خود نیز هیچ گونه کنترل و نظارتی بر مراحل جوشکاری ندارند و بعد از اتمام کار از شرکتهای مذکور، گواهی تائید کیفیت را دریافت می‌کنند که فقط می‌توان گفت خدا به حال خریداران رحم کند..
زلزله یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی است که خسارات سنگینی هم وارد می‌کند. بازرسی دقیق جوش می‌تواند از اتلاف سرمایه‌های انسانی و مادی جلوگیری کند. در زلزله بم - دی ماه ۱۳۸۲- توسعه رسانه‌ها باعث شد که دامنه خبر گسترده شده و جو حاصل از این واقعه فراگیر شود و مردم پیگیر ریز وقایع شوند. لذا فرصت خوبی بود برای پیشبرد اهداف در زمینه تقویت بازوی نظارت بر ساخت و ساز در حوزه جوشکاری. بخصوص اینکه در گزارش تیم متخصصی که از طرف دولت برای بررسی اعزام شده بود علت اصلی تخریب بسیاری از ساختمانهای سازه فلزی ضعف جوشکاری بود و تب تند شروع شد.
تاکید مسئولان وقت مبنی بر اجرای بسیار بسیار سختگیرانه بازرسی جوش در سازه‌های ساختمان گرفته تا اجبار طی کردن یک دوره بازرسی جوش برای دریافت یا تمدید پروانه برای مهندسین ناظر نظام مهندسی ساختمان... انجام شد اما اولی اصلاً قابلیت اجرا نداشت دومی هم برای مدت کوتاهی اجرا شد و بعد کنار گذاشته شد. اتفاقات دیگری هم ( مثلاً متخصصان حوزه صنعت جوش با جدیت بیشتری برای تشکیل نظام مهندسی جوش تلاش کردند اما انجام نشد و بعد به شاخه‌ای در نظام مهندسی ساختمان رضایت دادند که آنهم میسر نشد). بعدا قرار شد شرکتهای بازرسی جوش برای ساختمانهای با شرایط خاص کار بازرسی را انجام دهند که آنهم با الزامات عجیب و غریب مسکن و شهرسازی برای این شرکتها عملاً فایده خود را از دست داد....
در واقع این ماجرا تاکنون هنوز حل نشده باقی مانده است و نیازمند همت والای مسولین امر می‌باشد. امید می‌رود با برنامه ریزی دقیق و سپردن کار به دست متخصصان امر در صنعت ساختمان، دیگر شاهد چنین وقایع اسفناکی نباشیم.
