عبور از شایسته سالاری به ژن سالاری

پدیده «درب های چرخان» یکی از آفت های هر نظام سیاسی محسوب می شود، مهاجرت کارکنان و مدیران از بخش های  عمومی و بعضا دولتی به بخش های خصوصی شاید در نگاه نخست بدلیل انتقال تجربه یا ایجاد فضایی مناسب برای فهم متقابل میان بخش عمومی و خصوصی مورد استقبال قرار بگیرد اما این شیوه از نقل و انتقال افراد، مخاطرات جدی همچون«تشدید رانت‌جویی»، «سیاست‌گذاری جهت‌دار» و «افشای اطلاعات دولتی» را نیز با خود به همراه خواهد داشت.

از آنجایی که درب هم به یک پاشنه نمی چرخد برخی افراد و صاحبان منافع که با مناصب بالای مدیریتی در دستگاه های دولتی مشغول به فعالیت هستند به دلیل محدودیت های قانونی یا نداشتن زمان و توان لازم برای فعالیت همزمان در سمت های دولتی و مدیرعاملی چند بخش خصوصی و نیمه خصوصی، از نزدیکان یا فرزندانشان در این بخش ها استفاده می کنند یا عده ای برای استفاده از قدرت نفوذ آنان، از آقازاده هایشان  استفاده می کنند.

از سویی برخی دیگر نیز به نام جوانگرایی اما در راستای باز پس دادن نفوذ های پیش خرید شده پیش از انتخابات های مجلس یا شوراهای شهر و روستا و یا خوش خدمتی به مدیر مورد نظر، دست «آقازاده» را در  پستهای انتصابی و بعضا حساس بند می کنند که البته بسیاری از این موارد به نام جوانگرایی انجام و به کام آقازاده گان ختم شده است.

در سال های اخیر موارد متعددی از بکار گیری ژن های خوب دیده شده، از راه یابی به جمع لیست اصلاح طلبان در انتخابات مجلس آن هم علیرغم حضور چهره های توان مند و برجسته و انتصاب نزدیکان برخی مسولان و مقامات در سمت شهرداری و ریاست شوراهای شهر،و بازعلیرغم تجربه ناکافی و سن کم  تا مدیرعامل شدن برخی آقازاده های نا شناخته و کم تجربه در شرکت های وابسته به برخی دستگاه های دولتی.

بی تردید تداوم چنین جریانی عملاً موضوع شایسته سالاری را به حاشیه ای می راند که هر چهار سال یکبار فقط کار کرد تبلیغاتی و انتخاباتی خواهد داشت و متعاقب آن  عدم وجود فرصت های برابر شغلی برای افراد و اشغال شدن مناصب شغلی حساس توسط افراد کم تجربه و نا کار آمد اما  متنفذ و اشتغال افراد متخصص و کارآمد در فضاهای نا مرتبط و نا متناسب، چرخه ی معیوبی از اشتغال را در نظام اداری کشور ایجاد می کند که خود آسیب های جدی و بعضا جبران ناپذیری را در بخش های مختلف جامعه به همراه خواهد داشت.

علاوه بر این  با از میان رفتن قبح پدیده ژن سالاری باید شاهد پیدایش یک الیگاریشی در قدرت و حکومت طبقه‌ای از خواص در جامعه بود که نه تنها با مبانی مردم سالاری دینی سازگاری ندارد بلکه جمهوریت و اسلامیت نظام را هم خدشه دار خواهد کرد.  

فرزندان مسولان هم در میدان رقابت باشند
در همین خصوص کنعانی مقدم در گفتگو با خبرنگار سیاسی الف با تاکید بر نظام گزینشی در روند شایسته سالاری گفت: در نظام شایسته سالاری در میان کسانی که شایستگی احراز یک پست و مقام را دارند و در یک رقابت برابر و فرصت برابرقرارمی گیرند باید کسی را انتخاب کرد که از شایستگی بیشتری برخوردار است.

این تحلیل گر مسائل سیاسی معتقد است اگر نظام گزینشی در جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظام شایسته سالاری باشد قطعا فرزندان مسولان هم می‌توانند در این رقابت حضور داشته باشند اما اینکه مسولان بدون هیچگونه رقابت یا گذراندن مراحلی به واسطه اینکه شخصی فامیل یا از نزدیکانش هست بخواهند اورا بر مسند کاری بگذراند عملا مخالف با شایسته سالاری و حتی ممکن هست مردم ازاین عملکرد زده شوند و نسبت به نظام و عدالت اجتماعی وسیاسی بدبین شوند به همین خاطر گماردن افراد به واسطه نسبت خانوادگی نتیجه اش شبیه همان نظام پهلوی خواهد شد که نظام هزار فامیل بود.

کنعانی مقدم نظام در ادامه تصریح کرد: همه کسانی که مسولیتهای دولتی می‌گیرند باید ازاین سیستم عبور کنند اما گاهی در بخش خصوصی هست که اتفاقا خوب هم هست از یک خانواده باشند چرا که می توانند با درک و مناسبات مشترکی که دارند در کارشان موفق باشند اما در بحث کارهای دولتی حتما باید بر اساس یک نظام گزینشی مبتنی بر عدالت و مردم سالاری و شایسته سالاری انتخاب ها صورت بگیرند.

ژن سالاری ماحصل نظام گزینشی معیوب است
اما صادق زیباکلام استاد دانشگاه از منظری دیگر به این پدیده نگاه می کند او معتقد است که «ما یک سری محدودیت‌های عجیب و غریب برای گزینش‌هایمان مشخص و تعیین کردیم که خیلی‌ها نمی توانند از آن عبور کنند بعد می‌گوییم که شخص دیگری نیست. اما به نظر من هست. افرادی در کشور حضور دارند که نه اصلاح طلب هستند و نه اصولگرا اما ملاحظات اطلاعاتی و امنیتی اجازه ورود به این افراد نمی دهد.» وی در ادامه با معیوب خواندن سیستم گزینشی موجود بزرگترین آسیب این جریان را مغفول ماندن تجربه، دانش و کار آمدی افراد دانست و تصریح کرد: خب وقتی همچین قوانینی وضع می کنیم معلوم است که بسیاری از افراد کارآمد نمی توانند وارد کابینه شوند یا در فلان منطقه شهردار شوند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد:  تا وقتی که ما این معضل را رفع نکنیم روند به همین شکل فعلی پیش خواهد رفت که فرزندان و نوه‌ها و ندیده و ... مسئولان آرام آرام به صرف داشتن ژن خوب در سمت‌های اجرایی قرار می‌گیرند سیستم فاسد می‌شود و عواقب بدی برای کشور در پی خواهد داشت.با این همه بنظر می‌رسد ادامه چنین پدیده ای عواقب نامطلوبی برای کشور در پی خواهد داشت که علاوه بر تقلیل راندمان و تضعیف عملکرد دستگاه های مختلف، اعتماد مردم که بزرگترین سرمایه اجتماعی نظام محسوب می شود را هم نشانه خواهد