طرح «ترافیک ساکن» برای مدیریت حجم ترافیک تهران

طبق آمارها پیک‌ترافیک در خیابان‌های تهران در فاصله زمانی 17 تا 19:30 شکل می‌گیرد، اما در بخشی از خیابان‌های پایتخت حجم سنگین ترافیک تا ساعت 22 نیز ادامه دارد که گفته می‌شود علت این وضعیت ناشی از افزایش سفرهای تفریحی با هدف گردش و خرید در ساعت‌های غیراداری در شهر تهران است.

ترافیک شهر تهران دلایل گوناگونی دارد. شهروندان تهرانی در سال‌های اخیر با رشد و افزایش مستمر شاخصه‌های معیوب بودن و ناکارآمدی سیستم مدیریت کنترل ترافیک در شبکه راه‌های شهری و راه‌های شریانی و خیابان‌های محلی مواجه هستند.

اما یکی از موضوعاتی که موجب ترافیک می شود این است که در برخی نقاط در حاشیه اتوبان ها محل هایی برای تجمع مسافران ایجاد شده است. نبود محل مخصوص سوار و پیاده کردن مسافر در نقاط مذکور باعث می شود مسافران بخشی از یک لاین را اشغال کنند و رانندگان تاکسی ها و مسافرکشان نیز با توفق برای سوار و پیاده کردن مسافر ایجاد گره ترافیکی نمایند که به ترافیک ساکن معروف است که این موضوع در ساعات تعطیلی مدارس دو برابر می شود.

یکی از راه‌هایی که طی سال‌های گذشته برای کاهش بار ترافیکی در زمان بازگشایی مدارس اجرا می‌شد، تغییر ساعت آغاز به کار مدارس و ادارات بود که مشکلاتی را برای زنان و مردان کارمندان به وجود آورد. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم این طرح در کنترل ترافیک بی‌تاثیر ارزیابی شد و دولت آن را لغو کرد.

این در حالی است که محمود میرلوحی در آغاز مهرماه در جلسه شورای شهر تهران ضمن درخواست نسبت به تمدید موضوع ترافیک مدارس در جلسه آینده شورا گفته بود که موضوع فرهنگ و ترافیک ما نیاز به دقت و تلاش بیشتری دارد.اینکه مدرسه‌ای سر چهارراه باشد، درست نیست؛ زیرا بی‌نظمی‌های اولیاء مدارس برای توقف، ترافیک را افزایش می‌دهد.

همچنین جواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران نیز با بیان اینکه سرویس مدارس در دنیا شکل و شمایل خاصی دارد، درخواست کرد تا پراید، پیکان و پژو از چرخه سرویس مدارس حذف شوند و خودروهایی جایگزین شوند که اولیاء به آنها اطمینان داشته باشند.

در واقع حاشیه خیابان‌ها تبدیل به پارکینگی از انواع خودروها و موتورسیکلت‌ها شده است، پارکینگی که حتی زیر تابلوهای ایستگاه‌های اتوبوس، توقف مطلقاً ممنوع و پیاده‌روها هم انجام می‌شود بدون اینکه کسی توجهی به تابلوهای حمل با جرثقیل داشته باشد پارک می کند که این موضوع موجب ترافیک می شود.

البته در این مورد در سال های گذشته نیز طرح نصب دوربین بر خودروهای پلیس ابتدا به صورت یک ایده اولیه مطرح شد و سپس اجرایی شد که این تصمیم هم نتوانست از بار ترافیکی تهران بکاهد.

در همین راستا شورای شهر تهران مدیران ترافیکی را به ارائه طرح دیگری به منظور ساماندهی «ترافیک ساکن» آن هم به شکل ضربتی و ظرف مدت یک ماه پیش رو مکلف کرده است. بر اساس مطالعات کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران، ترافیک ساکن می تواند عامل ۲۵ تا ۳۵ درصد از حجم ترافیک شهر باشد و با ساماندهی فضاهای پارک حاشیه ای، بخشی از ترافیک قابل مدیریت است.

طرح شورای شهر که در روزهای گذشته با قید دو فوریت در صحن مطرح و تصویب شد، اگرچه صرفا حاوی یک ماده واحده با محتوای الزام شهرداری به ارائه برنامه عملیاتی ساماندهی تمام فضاهای توقف در حاشیه تمام معابر اصلی و فرعی شهر است، اما ضمائم و برآوردی دارد که نقشه راه شهرداری برای ارائه طرح در این رابطه را مشخص کرده است.پیشنهاد شورای شهر تنظیم طرحی ۷ منظوره برای ساماندهی پارک حاشیه ای است.پارک حاشیه ای که ترافیک در تهران را دو چندان کرده است.

ویژگی نخست این طرح مهار توقف‌های چند ردیفه خودروهای متخلف در حاشیه معابر و مقابل واحدهای صنفی گوناگون است. توزیع مناسب توقفگاه‌ها و استفاده مطلوب از فضاهای حاشیه‌ای ویژگی دوم این طرح است. مدیریت شهری قصد دارد در این راستا نسبت به اعمال محدودیت زمان توقف در برخی معابر خاص، در نظرگرفتن تعرفه شناور برای مناطق مختلف و نیز افزایش تصاعدی هزینه توقف بر اساس میزان زمان استفاده اقدام کند. ایجاد منبع درآمد پایدار و سالم برای شهرداری تهران سومین ویژگی ممتاز طرح ساماندهی ترافیک ساکن است.

بر اساس برآورد شورای شهر، در صورت وضع تعرفه هزار تومان برای معابر فرعی و ۲ هزار تومان برای معابر اصلی به ازای هر ساعت توقف، درآمد سالانه شهرداری از این محل در کمترین حالت دو هزار و ۲۲۲ میلیارد تومان برآورد شده که معادل ۵۹ درصد از درآمد پایدار کنونی شهرداری تهران و رقم قابل توجهی در این سرفصل درآمدی است. رقم پیشنهادی شورا برای توقف یک ساعته در حاشیه معابر، دو برابر بیشترین رقمی است که تاکنون بابت پارک حاشیه‌ای توسط شهروندان پرداخت می‌شد. ویژگی چهارم طرح مذکور، حذف ترددهای زائد و «ترافیک سرگردان» به منظور جست‌وجوی فضای توقف خواهد بود. با طراحی اپلیکیشن هوشمند، امکان نمایش فضاهای پارک اشغال نشده هر معبر در لحظه نیز فراهم می‌شود. ویژگی پنجم این طرح مدیریت تقاضای سفر با خودروی شخصی است، کما اینکه در دانش مدیریت ترافیک، وضع عوارض توقف حاشیه‌ای به منزله یک ابزار مدیریت ترافیک به رسمیت شناخته می‌شود. این طرح همچنین بازار زیان‌ده سرمایه‌گذاری برای ایجاد مجتمع‌های پارکینگ را سودده و به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر خواهد کرد، چراکه پارک حاشیه‌ای از حالت رایگان و شبه‌رایگان خارج می‌شود. ساماندهی ۲۵۰۰ نفر از نیروی انسانی مازاد شهرداری تهران نیز هفتمین ویژگی طرح ساماندهی توقفگاه‌های حاشیه‌ای در تهران است.  بر اساس مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران، ۸۹۱ هزار فضای پارک حاشیه‌ای در پایتخت وجود دارد که با فرض تجهیز ۷۰ درصد از آنها، مجموعا ۶۲۳هزار فضای پارک حاشیه‌ای در پایتخت ساماندهی می‌شود. این در حالی است که در حال حاضر تعداد فضاهای پارک حاشیه‌ای ساماندهی شده توسط پارکومتر در شهرداری تهران حداکثر ۱۵ هزار مورد است.

بر اساس این گزارش، محمد علیخانی؛ رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران ری تجریش در رابطه با تصویب طرح دو فوریت الزام شهرداری تهران به ارائه برنامه ساماندهی فضای پارک حاشیه‌ای معابر اصلی و فرعی گفت: استفاده رایگان از پارک حاشیه‌ای حضور بخش خصوصی در ساخت پارکینگ‌های عمومی را محدود کرده است.با وجود فضای پارک رایگان توجیه استفاده از پارکینگ‌های عمومی غیرمنطقی است.

علیخانی تاکید کرد:در تهران 900 فضای پارک حاشیه‌ای وجود دارد که اگر فضای پارک حاشیه‌ای منطقه 22 را نیز حساب کنیم به یک میلیون فضای پارک حاشیه‌ای در معابر اصلی و فرعی می رسیم.پارکبان ها از پارک‌های حاشیه‌ای استفاده می کردند در‌این طرح عملا خیابان را به مردم می فروختند و پارکبان‌ها بدون حساب و کتاب از مردم پول می‌گرفتند در حالی که تعرفه ساعتی 300 تومان تا 5 هزار تومان بود و پولی نیز به شهرداری تهران نمی رسید.ساماندهی پارک حاشیه‌ای بخشی از بازنگری طرح ترافیک است که در کنترل ورود خودروها اثرگذار است و با اجرایی شدن‌این طرح 2 هزار و 600 نفر از پرسنل شهرداری که کارایی ندارند به کار گرفته می شوند.

این طرح در حالی در شورای شهر تهران تصویب شد که شهرداری تهران در حال بازنگری طرح ترافیک است، اما سوال اصلی که ایجاد می شود این است که حال باید دید که قانونمند کردن یا محدود کردن تعداد فضاهای پارک در دسترس می تواند یکی از راهکارهای بهینه کاهش استفاده از خودروهای شخصی و تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی باشد و از حجم ترافیک تهران بکاهد؟