اقتصاد دنیا بدون نفت خلیج فارس چقدر دوام می‌آورد؟

طی چند سال گذشته، سیستم ذخایر استراتژیک نفت دنیا چندین بار مورد آزمایش قرار گرفته است. اگر لازم باشد ذخایر نفتی جهان می‌توانند با پیامدهای حمله روز شنبه به تاسیسات نفتی عربستان در بقیق کنار بیایند اما اگر درگیری‌ها در خاورمیانه افزایش یابد، مواجهه با چنین اختلال هایی در تولید نفت چندان آسان نخواهد بود.

کل ذخایر استراتژیک نفت در جهان 1.4 میلیارد بشکه برآورد شده است چنانچه تنش ها در منطقه خلیج فارس بالا بگیرد و صادرات نفت این منطقه متوقف شود که بیش از 17 میلیون بشکه در روز است ذخایر نفت دنیا تنها تا 82 روز می تواند توقف صادرات نفت خلیج فارس را پوشش دهد.

ذخایر 1.4 میلیارد بشکه ای نفت جهان برای پوشش نفت از دست رفته عربستان یعنی 5.7 میلیون بشکه در روز نیز تا 245 روز دوام خواهد آورد که معادل حدود 8 ماه است.

بر اساس گزارش بلومبرگ مقامات شرکت آرامکوی عربستان که یک شرکت نفت دولتی است، اشاره کردند که می‌توانند مقدار قابل توجهی از  تولید روزانه 5.7 میلیون بشکه ای را که از دست رفته، طی چند روز بازگردانند ولی رسیدن به ظرفیت کامل تولید هفته ها طول می کشد.

اگر مقدار تولید به سرعت به شرایط قبل بازنگردد، دنیا می تواند از نفت خام و محصولات پالایش شده ای که در ذخایر دولتی برای مواقع اضطراری نگه داشته می‌شود استفاده کند. دونالد ترامپ مجوز آزاد کردن نفت از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا را صادر کرده و آژانس بین المللی انرژی که ذخایر نفتی را کنترل میکند، فعلا دست نگه داشته است.

تنها چند روز پیش ، وزرای نفت کشورهای عضو اوپک و تولید کنندگان بزرگ غیر اوپک موسوم به اوپک+ نگران عرضه بیش از حد نفت به بازار در سراسر دنیا پس از حدود دو سال و نیم کاهش تولید بودند.

از بین رفتن ناگهانی میلیون ها بشکه تولید نفت خام عربستان در روز شنبه باعث بیشترین افزایش در شاخص نفت برنت از زمان راه اندازی آن شد. قیمت نفت بیش از 19 درصد افزایش یافت. ولی ائتلاف اوپک و متحدانش هرگز نمی خواست  ذخایر نفت دنیا اینگونه کاهش یابد و قیمت نفت خام با این اتفاقات بالا برود. حالا به جای این که بپرسیم آیا ذخایر نفت دنیا بسیار بالاست، می پرسیم آیا دنیا نفت کافی در اختیار دارد؟

آژانس بین المللی انرژی اعلام کرد ذخایر اقتصادی سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی برای تأمین نیاز 60 روز این گروه کافی است. ولی این رقم گمراه کننده است و شامل نفت داخل خط لوله ها و پالایشگاه ها هم می شود که ممکن است تا دو سوم کل رقم این صنعت را در بر بگیرد ولی شامل مقدار نفت داخل نفتکش های روی دریا نمیشود. اگر مقامات آرامکو درست گفته باشند و به سرعت تولید را به شرایط سابق بازگردانند ، 20 روز تقاضا پوشش کافی را فراهم می‌کند ولی اگر اشتباه کرده باشند باید از ذخایر استراتژیک تحت کنترل دولت ها استفاده کنیم.

حمله های روز شنبه و قطع تولید نفت همان چیزی است که ذخایر استراتژیک ملی برای آن طراحی شده اند: اختلال بزرگ در  تولید نفت در جهان. به ندرت از این ذخایر استفاده شده است. از زمان تاسیس آژانس بین المللی انرژی در سال 1974 ،تنها سه بار از ذخایر استراتژیک استفاده شده است.

آخرین باری که از ذخایر استراتژیک استفاده شد، سال 2011 بود. در آن زمان 60 میلیون بشکه نفت خام و محصولات نفتی از این ذخایر برداشت شد تا قطع تولید نفت لیبی جبران شود. قبل از آن همین مقدار نفت پس از طوفان های کاترینا و ریتا در خلیج مکزیک در 2005 برداشت شده بود ولی از همه آن استفاده نشد. بیشترین مقدار آزادسازی ذخایر استراتژیک در زمان حمله عراق به کویت در 1990 بود. در آن زمان آژانس بین المللی انرژی 2.5 میلیون بشکه در روز نفت  از این ذخایر آزاد کرد.

مقدار نفتی که میتوان از ذخایر استراتژیک آمریکا برداشت کرد برای پوشش پنج میلیون بشکه در روز از دست رفته صادرات نفت عربستان برای حداقل 3 ماه کافیست. پس از آن اوضاع کمی سخت می شود. کل ذخایر استراتژیک آمریکا حدود 600 میلیون بشکه براورد شده است.

ولی تمام بار این شرایط بر دوش ذخایر استراتژیک آمریکا نیست. خود عربستان هم ذخیره مازاد تولید دارد که می‌تواند برای جبران این نفت از دست‌رفته از آن استفاده کند. تولید تا حد امکان در میادین نفتی دریایی عربستان در خلیج فارس افزایش می یابد.نفت این میادین مانند مانیفا و سفانیه از بقیق رد نمی شود ولی آماده کردن بخشی از این نفت هفته ها طول می کشد. آغاز بهره برداری از میادین نفتی وفرا و خفیف در منطقه بی طرف مشترک بین عربستان و کویت احتمالاً تسریع می شود.

سایر اعضای ائتلاف اوپک و متحدانش که تولید خود را کاهش داده‌اند، شیرهای نفت خود را باز می کنند. کاهش صادرات نفت عراق که دستور آن در روز شنبه قبل از آگاهی از این حمله ها اعلام شد، کوتاه ترین در تاریخ است. ولی صادرات نفت ایران همچنان تحت تحریم های آمریکا قرار دارد و ممکن است سخت تر هم شود چون مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا تهران را مسئول این حملات می‌داند.