وضعیت بازار‌ یک ماه پس از افزایش قیمت بنزین

چند ساعتی است که اصلاح نرخ بنزین، یک ماهگی خود را پشت سرمی گذارد. تغییری که خاطره خوبی برای این کشور به همراه نداشت اما به هر حال تنها راه کنترل مصرف سوخت توسط مسئولان امر بود.

 

اصلاح نرخ بنزین، از سال ۹۶ کلید خورد و با این پا و آن کردن دولت خود را به سال ۹۸ رساند و یکباره به تصمیم دولت بنزین گران شد و این نهاد با تصمیم سران سه قوه در راس ساعت ۲۴ شب ۲۵ آذر ۹۸، خبر افزایش قیمت بنزین را اعلام کرد. بر این اساس هر لیتر سهمیه‌ای ۱۵۰۰ تومان و هر لیتر آزاد بنزین ۳ هزار تومان تعیین شد.
 

در همان لحظات ابتدایی این تصمیم استان‌ها و شهرستان‌ها با برگزاری جلسات متعدد استانداری‌ها و وزارت کشور، رصد لحظه ای بازارهای اصلی و جلوگیری برای تاثیر نامطلوب اصلاح نرخ بنزین را در دستور کار قرار داد. از طرفی تیم اقتصادی برای جلوگیری از افزایش قیمت، پرداخت یارانه معیشتی به اقشار ضعیف را بهترین راه حل می داند. همتی رئیس کل بانک مرکزی نیز تاثیر نرخ بنزین بر اقلام اساسی را ۴ درصد اعلام کرده  است تاثیر بیش از حد آن را تقلب می‌نامد.

 

جالب است که در همان ساعات ابتدایی اجرای طرح سهمیه بندی بنزین این طرح منجر به کاهش مصرف سوخت شده بود و فاطمه کاهی، سخنگوی شرکت پخش فرآورده های نفتی ایران، بیان کرد: پروسه سوخت گیری اتومبیل ها ۱۰ روز یکبار است و  برای بررسی کاهش یا صعود بازار مصرف سوخت باید دید بعد از یک ماه مصرف سوخت به همراه سهمیه بندی به کدام جهت می رود اما در ابتدای مسیر می توان گفت که مصرف سوخت در روزهای اول ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

 

اما هدف از این گزارش، بیان نحوه کنترل قیمت اقلام پس از افزایش نرخ بنزین بوده که در این بررسی مسکن تقریبا بدون تاثیر باقی ماند و از آن طرف اقلام اساسی، سکه، طلا، ارز و اتومبیل و کرایه های حمل بار افزایش قیمت را تجربه کردند!

 

افزایش نرخ بنزین مسکن را گران نکرد

حسام عقبایی نایب رئیس اول اتحادیه املاک استان تهران، از افزایش نیافتن قیمت مسکن همزمان با آغاز طرح اصلاح نرخ بنزین خبر داد و گفت: قیمت مسکن تا پایان خرداد سال ۹۹ به بهانه گران شدن بنزین افزایش نخواهد یافت.

 

دولت پس از افزایش نرخ بنزین، بار‌ها هشدار داد که افزایش این نرخ با پرداخت یارانه معیشتی، از افزایش قیمت کالا‌ها جلوگیری می‌کند، وزیر صمت به عنوان رئیس ستاد تنظیم بازار کشور، روزانه بیش از ۲ بار جلسه ستاد تنظیم بازار را با حضور وزرای اقتصادی دولت برگزار و از منع افزایش قیمت اصناف و اتحادیه‌ها خبر می‌داد.  

رحمانی به اعلام همگانی متخلفان و گرانفروشان اشاره می‌کند و مجوز افزایش قیمت بسیاری از صنوف را باطل می‌کند، اما در این بین اقلامی نظیر آلومینیوم، مواد اولیه دوخت کفش دست دوز، مواد اولیه بسیاری از تولیدکنندگان پوشاک و همچنین محصولا کشاورزی و میوه  افزایش قیمت ۴ تا ۸ درصدی را تجربه کردند.

هر چند تجربه‌های گذشته، نشان می‌داد که دولت‌ها پس از اصلاح نرخ بنزین، با افزایش مجدد قیمت‌ها به علت تحمیل هزینه‌ها رو به رو می‌شوند، اما در این بین تاکید وزراء مبنی بر اینکه هیچ افزایش قیمتی رخ نخواهد داد مردم را تاحدودی گله‌مند کرده است.

تغییرات نرخ دلار در یک ماه گذشته

اصلاح نزخ بنزین لازم بود اما به موقع نبود!

پرویز جاوید عضو انجمن اقتصاد دانان ایران، در خصوص افزایش نرخ بنزین و سهمیه بندی آن اظهار کرد: چندی پیش با طرح افزایش قیمت بنزین مواجه شدیم  و در سراسر کشور شوک ایجاد شد و اگر یادتان باشد جایگاه های بنزین در آخر شب به شدت شلوغ شد؛ ما هیچ وقت مخالف افزایش قیمت بنزین در کشور نبوده و نیستیم اما می توان گفت برای این اقدام کشور در شرایط مناسبی قرار نداشت.

وی ادامه داد: برابری قدرت خرید و رفاه مردم مهم ترین مسئله ای است که دولت باید به آن توجه کند و حال امیدواریم این گرانی بنزین موجب گران شدن کالاهای دیگر, افزایش بیکاری,کاهش رشد نرخ سرمایه گذاری ,کوچک شدن کارخانه ها و عدم سرمایه گذاری در کشور نشود.

جاوید افزود: این تغییرات در کشور را زمانی می توانیم ببینیم که دولت به وظایف و گفته های خود عمل نکند؛ به طور متوسط درآمد۶  تا ۷ دهک در جامعه در یک سطح قرار دارد؛ بنابراین بازهم می گویم این اقدام دولت درست بود اما به موقع نبود.

محمود رهبری کارشناس مسایل اقتصادی در حوزه انرژی، در خصوص سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین اظهار کرد: هدف از سهمیه‌بندی اجرای بخشی از تبصره‌ی ۱۳ بودجه و مدیریت مصرف سوخت از سوی همگان است که زمستان سال گذشته شروع آن بود.

وی ادامه داد: سهمیه بندی بنزین و استفاده از کارت سوخت در کشور مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ همچنین در کشور‌های دیگر جهان هم سیاست‌های یارانه‌ای وجود دارد و برخلاف نظر اکثر کارشناسان سهمیه بندی بنزین در کشور ما نمی‌تواند موجب تورم شود.

رهبری بیان کرد: شدت مصرف انرژی در ایران بیش از میانگین جهانی است و دولت برای کنترل مصرف باید قیمت‌ها را اصلاح کند به گونه‌ای که به سود کاهش شکاف طبقاتی در جامعه باشد؛ همچنین باید توجه کنیم که تنها در ایران است که بنزین ارزان عرضه می‌شود و همین موضوع باعث شده است تا مصرف بهینه فراموش شود.

وی گفت: به نظر عده‌ای افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی منجر به تورم و افزایش فاصله طبقاتی می‌شود، از این جهت استفاده از روش افزایش تصاعدی قیمت و یا سهمیه‌بندی می‌تواند کارساز باشد؛ از این رو می توان نتیجه گرفت که این روش‌ها در گذشته هم مورد برسی قرار گرفته  و منجر به افزایش درآمد دولت شده است.

این کارشناس اقتصادی در پایان تصریح کرد: سهمیه‌بندی زمانی می تواند موثر باشد و باعث کاهش مصرف در سراسر کشور شود.

روش دولت برای اصلاح نرخ بنزین حساب شده نبود!

تمام تفاسیر موجود نشان می دهد که افزایش نرخ بنزین لازمه کنترل و مصرف سوخت در کشور محسوب می شود اما از طرفی حلقه ناگسستنی این انرژی ارزشمند با تعیین نرخ تمام شده کالاها، کار را تاحدودی دشوار کرده است.

قطعا همگان واقفند که حمل بسیاری از مواد غذایی هم اکنون با وانت بارها و نیسان ها صورت می گیرد و در نهایت نرخ بنزین بر قیمت آن ها اثر گذار خواهد بود. اما چرا دولت برنامه ریزی صحیحی برای این افزایش و کنترل بی رویه آن در نظر نداشت و فکری به حال سودجویان بعد از ابلاغ یک طرح نکرد؟

اگر طی سال های متوالی نرخ بنزین به صورت پلکانی و شبیه به طرح اجرایی دولت نهم و دهم، افزایش قیمت پیدا می کرد جامعه با شوک رشد قیمت ها رو به رو نمی شد.

به هر حال اصلاح نرخ بنزین امری ضروری اما با برنامه ریزی های مناسب و رصدهای پی در پی است. حال شما تصور می کنید چگونه می توان در قبال اصلاح نرخ بنزین بازارهای موازی و اصلی کشور از جمله اقلام اساسی و سکه و طلا را کنترل کرد؟!

 

چرا خانه‌های لوکس باد می‌خورند؟

تراکم جمعیت در شهر تهران به صورت متوسط ۱۳۷ نفر در هر هکتار است، این در حالی است که در بافت فرسوده تراکم جمعیت به ۳۵۲ نفر می رسد. از این رو تقریبا می توان گفت تراکم جمعیت در بافت فرسوده سه برابر تراکم متوسط شهر تهران است. بافت فرسوده غیر از اینکه از نظر فضا، امکانات و ساختمان در شرایط بسیار بدی به سر می برد، تراکم جمعیت بالاتری هم دارد چرا که خانه های کوچک در بافت های ریزدانه وجود دارند.

محمدعلی نجفی ، شهردار تهران با اعلام این آمار گفته است: پنج درصد کل مساحت شهر تهران بافت فرسوده است در حالی که ۱۱ درصد کل واحد های مسکونی در بافت فرسوده وجود دارد. این نشان می دهد واحد های مسکونی در بافت فرسوده به نسبت متوسط شهر تهران از متراژ های کمتری برخوردار هستند. ۱۵ درصد جمعیت شهر تهران در بافت فرسوده زندگی می کنند و این نشان می دهد تراکم جمعیت در بافت فرسوده سه برابر متوسط تراکم جمعیت در شهر تهران است.

در حال حاضر سهم درآمدهای ناپایدار شهرداری به رقم ۷۸ درصد در مقابل ۲۲ درصد درآمد پایدار رسیده است. عمده درآمد شهرداری از محل ساخت وساز است که کارشناسان معتقدند این رویه منجر به پیش‌خور کردن منابع آینده به نفع بساز و بفروش‌های امروزی می‌شود. البته بخش مسکن فعلا در رکود است با این حال هنوز بخش عمده‌ای از درآمد شهرداری از محل فروش پروانه‌های ساختمانی تامین می‌شود. هم‌اکنون برای هر شهروند تهرانی حدود ۲ میلیون تومان هزینه خدمات شهرداری انجام می‌شود اما درمقابل، رقمی که سهم هر شهروند از درآمدهای پایدار ۴۲۵ هزار تومان است که رقم ناچیزی محسوب می‌شود. این نشان می‌دهد در گذشته هیچ فکری برای تغییر رویکرد درآمدهای شهرداری نشده است.

از سوی دیگر هزینه‌های شهر تهران به دلیل پرسنل مازاد شهرداری حدود سه برابر کلان‌شهرها در کشورهای توسعه‌یافته است. امسال بودجه شهرداری ۱۷ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است که ۳۹ درصد آن هزینه ای است. هم‌اکنون حدود ۶۸ هزار نفر هزار نفر به صورت قراردادی، پیمانی، رسمی و بیش از ۵۰ هزار نفر کارمند و کارگر شرکت‌های پیمانکاری در شهرداری تهران مشغول فعالیت هستند. این رقم در شهرهایی مثل سئول، شیکاگو و لندن به ترتیب ۴۰ هزار، ۳۸ هزار و ۱۵ هزار نفر است.

این آمار نشان می‌دهد مدیریت شهر تهران از برنامه خارج شده است. موضوعی که معاون سابق وزیر راه و شهرسازی و معاون فعلی عمرانی شهرداری تهران به آن اشاره می‌کند. پیروز حناچی با بیان این‌که معلوم نیست چقدر از تهران فروخته شده می‌گوید: اگر در سال‌های ٩٠ تا ٩٢ حدود صد میلیون مترمربع پروانه صادر کرده‌ایم، یعنی در برنامه حرکت نکرده‌ایم یا اگر حالا نزدیک به ٥٠٠ هزار واحد مسکونی خالی در تهران داریم به دلیل همین عدم حرکت به سمت برنامه است. البته حرکت برنامه‌ای بسیار سخت است و همه اجزا باید همراه باشند. از جمله اینکه بودجه هم باید متناسب با برنامه و زمان‌بندی برنامه باشد.

یکی از انتقاداتی که بعضا شهرداری مطرح می کرد عدم پرداخت دیون دولت به این نهاد بوده است. حناچی در این خصوص می‌گوید: دولت همین حالا هم به شهرداری تهران کمک می‌کند و در همین دولت اول دکتر روحانی حدود ١١,٨ هزار میلیارد کمک گرفته است، اما چون از سرچشمه و خزانه اخذ شده و به شکل موافقت‌نامه نگرفته است، هیچ‌وقت شهرداری تهران این رقم را در حساب‌هایش به‌عنوان کمک‌های دولت نمی‌آورد. چنین رقمی را دولت در این مدت به وزارتخانه راه و شهرسازی نداده و آقای آخوندی بارها به این موضوع اشاره کرده است. تهران باید برنامه جامعی برای متناسب‌کردن هزینه‌های جاری با منابع پایدار داشته باشد. اگر شهر به این تراز برسد می‌توان اقدامات بعدی را انجام داد. هر کاری که در شهر انجام می‌شود لازم نیست حتما ایجاد عارضه‌های عظیم یا گرفتن پولی زیاد از مردم به شکل مستقیم یا غیرمستقیم باشد. همین که کاری کنیم شهرداری برای اداره امور روزمره خود با مشکل مواجه نباشد کفایت می‌کند و آن‌وقت می‌توان پروژه‌هایی را تعریف کرد که نفع مردم و سرمایه‌گذار با هم در آن دیده شود.

یک کارشناس مسکن نیز در این‌باره بیان می‌کند: تصور مدیریت شهری طی یک دهه اخیر این بود که با رفتن در ارتفاع، از گسترش افقی شهر جلوگیری کند اما دیدیم با مرتفع شدن ساختمان‌ها، صاحبان باغات و خانه‌های قدیمی که قابل سکونت بودند به فکر گرفتن مجوز تراکم افتادند. در این میان بسیاری از باغات و خانه‌های تاریخی که هویت شهر محسوب می‌شدند از بین رفتند. شهرداری هم که از ابتدا زمین‌های کمی را در اختیار داشت فکر کرد حالا که هوا را در اختیار دارد تا جایی که ممکن است هوافروشی کند اما فکر نکردند این اقدام چه اثرات منفی بر ترافیک، آلودگی هوا و جلوگیری از حرکت بادهای سطحی خواهد داشت.

محمد عدالت‌خواه با بیان این‌که تولید مداوم مسکن تنها راهکار رونق بخشیدن به اقتصاد نیست، می‌گوید: افرادی که در بخش عرض و فروش مسکن منافع دارند دائما عنوان می‌کنند تنها راه حل خروج از رکود اقتصاد، رونق بخشیدن به مسکن است. اما من معتقدم تولید صرف مسکن کافی نیست؛ زیرا ما شاهدیم عمر متوسط ساختمان در ایران حداکثر ۲۰ سال است و به دلیل عدم کیفیت مناسب باید مجددا بازسازی شود. سوال این است که چرا مثل بسیاری از کشورهای توسعه یافته از ابتدا خانه‌های با کیفیت و مقاوم تولید نکردیم که حالا نیازی به بازسازی نداشته باشد؟ به نظرم برخی افراد که در فرآیند تولید و بازسازی مسکن سود می‌برند در پی این هستند که به طور پیوسته منابع کشور را در این بخش هدر بدهند.

هم‌اکنون طبق آمار ۵۰۰ هزار واحد مسکونی خالی در تهران وجود دارد که از دسترس متقاضیان واقعی مسکن خارج است. به طور مثال ۱۵ درصد جمعیت تهران در ۵ درصد بافت فرسوده زندگی می‌کنند و این در حالی است که بسیاری از واحدهای لوکس شمال شهر به دلیل نبود تقاضای موثر، خالی هستند و به دلیل عدم اجرای مالیات بر خانه‌های خالی نیز هیچ درآمدی از محل این خانه‌ها دست دولت و شهرداری را نمی‌گیرد.

چند درصد مسئولان ساکن منطقه یک تهران هستند؟

برنامه ثریا هفته اخیر با موضوع مسکن، موضوعی که دغدغه بسیاری از مردم ایران و علی الخصوص جوانان است به روی آنتن شبکه اول سیما رفت. ثریا در این برنامه میزبان مهندس فرهاد بیضایی، کارشناس و پژوهشگر حوزه مسکن بود. همچنین دکتر مهرداد لاهوتی، نماینده مجلس بصورت تلفنی روی آنتن زنده برنامه آمدند.

بخش زیادی از مسئولین با مسائلی مثل اجاره نشینی آشنا نیستند

محسن مقصودی در ابتدای برنامه تصریح کرد: ما هم مثل مردم جامعه با معضلات این حوزه آشنا هستیم و با اجاره‌های سنگین دست و پنجه نرم می‌کنیم، اما گویا بخش زیادی از مسئولین با مسائلی مثل اجاره بها و درد‌های اجاره نشینی آشنا نیستند.

وی تصریح کرد: باتوجه به فشار‌های اخیر دولت آمریکا باید این را بپذیریم که تعامل با دشمن کارساز نیست؛ ما باید این درس بزرگ را سرلوحه کارمانم قرار بدهیم و به مسائل داخلی کشورمان بیشتر اهمیت بدهیم که یکی از این مسائل مسئله مسکن است یعنی اگر مسائل مردم را در داخل حل کنیم، "آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند".

۴۰ درصد مردم کشورمان اجاره نشین هستند

مهندس فرهاد بیضایی، کارشناس و پژوهشگر حوزه مسکن در خصوص شرایط کنونی وضعی مسکن اظهار داشت: یک انتقاد جدی به صداوسیما این است که چرا الان و زمانیکه تابستان تمام شده است به مسئله مسکن رسیده است؟! مردم سنگینی اجاره بها را در تابستان گذرانده‌اند و ما تازه به فکر افتاده‌ایم؟

وی افزود: درسال گذشته از طرفی عرضه مسکن بسیار کم بوده است و از طرفی تعداد ازدواج‌ها هم بالا بوده و این نابرابری عرضه و تقاضا مهمترین عامل بالا رفتن اجاره بها بوده است. درحال حاضر ۴۰ درصد اجاره‌نشین در کشورمان داریم و البته بخشی از آن‌هایی هم که صاحب خانه هستند در خانه‌هایی تحت عنوان "بد مسکن" سکونت دارند که این مسئله هم نیاز به توجه جدی دارد.

واحد‌های مسکن مهر فروش اقساطی شده اند، اما عرضه نشده اند!

بیضایی تصریح کرد: در بحث مسکن مهر دولت میگوید یک میلیون و نهصدهزار فروش اقساطی کرده ایم، اما مردم مدام شکایت دارند صدایشان به جایی نمی‌رسد؛ دلیل این قضیه این است که این واحد‌ها فروش اقساطی شده‌اند، اما عرضه نشده اند! یعنی شخصی که مسکن مهر خریده است هم باید اجاره خانه استیجاری‌اش را بدهد و هم باید اقساط مسکن مهری را بدهد که هنوز آماده سکونت نیست.

در ده سال اخیر مستاجران بیشتر شده‌اند

وی با ارائه اسلایدی افزود: در ده سال گذشته دائما کسانی که صاحب خانه بودند کاهش پیدا کرده اند و مستاجران بیشتر شده اند. همچنین در سال ۶۵ هشتاددرصد از خانواده‌های ما صاحب مسکن ملکی بوده اند و بالای نود درصد از خانواده‌های روستایی صاحب خانه بوده اند، اما اکنون روستایی‌ها به ۷۰ درصد و شهری‌ها به زیر ۶۰ درصد رسیده‌اند.

بیضایی گفت: بالای هفتاد درصد از تقاضای مسکن در کشور ما برای سرمایه‌گذاری بوده است و ریشه اصلی معضلات مسکن در این موضوع است و دولت باید جلوی این مسئله را بگیرد و وضعیت را به سمت مسکن ملکی‌ای ببرد که تقاضای مصرفی دارد.

زوجی که ۱۲۰ میلیون وام می‌گیرد باید ۱۶۷ میلیون سود بدهد!

وی همچنین درخصوص وام‌های مسکن اظهار داشت: در یکی از وام‌های مسکن زوجین یک میلیون و نهصد باید وام بدهند؛ حرف اینجاست که وقتی دولت سیاستگذاری می‌کند باید جامع نگاه بکند. زوجین وقتی ۱۲۰ میلیون وام می‌گیرند نهایتا بعد از ۱۲ سال نزدیک ۳۰۰ میلیون تومان باید به بانک بدهد یعنی ۱۶۷ میلیون تومان سود وام است. شما در وضعیتی که ۷۰ درصد قیمت تمام شده مسکن قیمت زمین است وقتی ۱۲۰ میلیون وام می‌دهی یعنی نزدیک ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون این وام در حوزه زمین به گردش در‌می‌آید یعنی به حساب مالکین می‌رود نه به حساب مستاجرین. این نه اشتغال نه تولید و نه رشد اقتصادی را به دنبال ندارد البته بانک سود خودش را دارد! و منابع مسکن مهر هم که اجرایی نمی‌شود به این طرح اختصاص داده شده است!

۷۰ درصد از واحد‌های مسکونی ما کمتر از ۱۰۰ متر است؛ چند درصد از مسئولین ما در واحد‌های کمتر از ۱۰۰ متر زندگی می‌کنند؟

بیضایی خاطرنشان کرد: یکی از فجایع حوزه مسکن این است که حدود ۷۰ درصد از واحد‌های مسکونی ما کمتر از ۱۰۰ متر است؛ یک سوال اینجا پیش می‌آید که چند درصد از مسئولین ما در واحد‌های کمتر از ۱۰۰ متر زندگی می‌کنند؟ مسئولین نباید مسائل کشور را از پنجره‌های "پنت هوس"هایشان نگاه کنند. ۷۰ درصد مردم ما درخانه‌های زیر ۱۰۰ متر زندگی می‌کنند. مسئله مسکن می‌تواند یک محرک توسعه دهنده خوبی برای افزایش جمعیت کشور باشد.

آمار خانه‌های خالی مسوولین را فریب ندهد؛ به ساخت مسکن نیازمندیم

بیضایی گفت: مسئولین می‌گویند طبق آمار، با احتساب خانه‌های خالی، تعداد واحد‌های مسکونی ما بیش از تعداد خانوار است؛ که این آدرس غلطی را به مسئولین می‌دهد که، چون ما خانه خالی زیاد داریم پس نیاز نیست که خانه جدیدی عرضه کنیم. چند نکته مهم وجود دارد یکی اینکه خانه‌های خالی در چه مناطقی هستند؟ آیا ما در مناطق روستایی خانه خالی داریم؟ همین الان در خانه‌هایی روستایی ۶۰۰ هزار تا کمبود داریم. آمار تولید مسکن ما از ۸۰۰ هزار واحد در سال ۹۲ به کمتر از ۳۶۰ هزار واحد رسیده است و ضرر این مسئله را مردم می‌بینند که عدم هماهنگی عرضه و تقاضا که ضررش را امسال دیدیم بخاطر همین مسائل است.

۶۰ درصد از مسئولین در منطقه یک زندگی می‌کنند

فرهاد بیضایی گفت: طبق خبری که در رسانه‌ها به نقل از شهردار منطقه یک تهران مطرح شد، ۶۰ درصد از مسئولین در منطقه یک تهران زندگی می‌کنند. آن ۴۰ درصد مابقی هم احتمالا در منطقه دو و سه زندگی می‌کنند.

مقصودی گفت: شاید اکثر مسئولین واقعا این مسئله را درک نکنند؛ امسال ما دنبال یک خانه حدود هفتاد متری برای اجاره بودیم که در این بنگاه‌ها که می‌رفتیم واقعا خجالت می‌کشیدم که مردم یکی یکی می‌آمدند و بدون نتیجه بیرون می‌رفتند و واقعا مشکل خودم یادم میرفت. واقعاً مسولین چنین وضعیتی را درک می‌کنند؟

شرایط مسکن چه فرقی با قبل انقلاب کرده است؟!

بیضایی گفت: " در رژیم منفور پهلوی مسئله مسکن یکی از مصیبت بار‌ترین مشکلات اجتماعی مردم ما بود. بسیاری از مردم در اسارت تهیه یک قطعه زمین و داشتن یک لانه بودند و چه بسا تمام عمرشان را زیر بار بانک‌ها و سودجویان و غارتگران به سر می‌بردند تا بتوانند پناهگاهی را برای خود و فرزندانشان دست و پا کنند. قشر عظیمی از مستضعفان جامعه هم به کلی از داشتن خانه محروم بودند و در زوایای بیقوله‌ها و اتاق‌های تنگ و تاریک و خرابه‌ها به سر می‌بردند و چه بسا قسمت زیادی از درآمد ناچیزشان را باید برای اجاره آن بپردازند و این میراث شوم برای ملت ما باقی مانده و اکنون جامعه ما با چنین مصیبتی دست به گریبان است. نظام اسلام چنین ظلم و تبعیضی را تحمل نخواهد کرد و این از حداقل حقوق هر فرد است که باید مسکن داشته باشد". این پیام برای ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ است یعنی سه ماه از انقلاب گذشته است و اولین پیام اقتصادی حضرت امام است. سؤال این است که اکنون شرایط چقدر فرق کرده است؟

تیمی که الان در وزارت راه و شهرسازی است همان تیمی است که سال ۷۲ روی کار بود و اقداماتشان هم عینا همان است

بیضایی در پاسخ به این سوال که در دولت یازدهم برنامه‌های مرتبط با حوزه مسکن به کجا رسید، تصریح کرد: در دولت یازدهم برنامه‌ای وجود نداشته است که بخواهد به جایی برسد یا نرسد. تیمی که الان سر کار است در سال ۷۲ مدیریت مسکن کشور را در اختیار داشت و وقتی از سال ۷۲ به این حوزه نگاه می‌کنیم می‌بینیم که سیاست‌های ابتدای انقلاب که برمبنای سیاست‌های امام در حساب صد بود تغییر کرد و به سمت سیاست‌های حمایت از تقاضا‌های سرمایه‌ای رفت و دیگر عرضه زمین به مردم متوقف شد و صرفا وام خرید به مردم دادند و تنها کاری هم که دولت کنونی در چندسال اخیر انجام داده است ارائه وام خرید بوده است که این هم سیاست دولت یازدهم نیست بلکه همان سیاست سال ۷۲ است و با همان مکانیزم اجرایی می‌شود و بروز رسانی هم نشده است!

کاهش مجدد قیمت مسکن

 گزارش محله های مختلف پایتخت نشان می دهد همزمان با کاهش یک باره حجم معاملات مسکن در پایتخت و دیگر شهرها، قیمت ها نیز به طور ناگهانی فروکش  کرده است. این در حالی است که در ماه های تیر و مرداد تابستان امسال شاهد افزایش ۱۵ تا ۲۵ درصدی معاملات مسکن نسبت به مدت مشابه سال گذشته بودیم؛  ولی روند کاهش معاملات در شهریور ماه آغاز شد و در روزهای اخیر با تشدید روند کاهش معاملات مسکن، قیمت ها مجددا سیر نزولی در پیش گرفته است.

کارشناسان معتقدند روند بهبود بازار مسکن طی روزها و ماه های آتی نیز ادامه می یابد که مهم ترین دلیل آن افزایش شمار ثبت نام کنندگان و افتتاح کنندگان حساب های صندوق پس انداز مسکن یکم در یک سال قبل و ورود تدریجی آنها به بازار خرید و فروش مسکن است. البته بر اساس اعلام یکی از مدیران بانک دولتی عامل بخش مسکن، تهرانی ها،  بیشتر از تسهیلات صندوق ممتاز این بانک (تسهیلات مسکن از محل اوراق تسهیلات) استفاده می کنند  و صندوق یکم عمدتا در معاملات مسکن سایر شهرها اثرگذار بوده، همچنین از سوی دیگر میزان معاملات اوراق تسهیلات مسکن نیز در بازار سرمایه در هفته های گذشته با کاهش روبه رو شد که همین موضوع کم شدن قیمت اوراق تسهیلات را در پی داشت؛ براساس همین دلایل نمی توان افزایش بیش از حد معاملات را انتظار داشت. به خصوص که تجربه سال های گذشته نشان داده در فصول سرد سال میزان استقبال از بازار مسکن کاهش می یابد.

همچنین برخی کارشناسان اقتصاد مسکن معتقدند کاهش سود سپرده های بانکی هنوز نتوانسته خود را به شکل ورود به بازار مسکن نشان دهد به خصوص که بسیاری از اقتصاددانان معتقدند بازارهای موازی مسکن مانند سکه و ارز کشش جذب بیشتر منابع مالی و سرمایه های سرگردان را دارد و احتمالا تا پایان امسال دیگر شاهد رونق مسکن مانند ماه های تیر و مرداد نباشیم.

بر اساس گزارشات میدانی خبرنگار مهر، قیمت مسکن در بسیاری از مناطق پایتخت به دلیل کاهش معاملات یا با عدم تغییر و مقاومت فروشندگان در برابر کاهش روبه رو شده یا به دلیل نبود متقاضی در حال کاسته شدن است. با این حال هنوز حباب قیمت مسکن در مناطق محبوب پایتخت  برقرار است به گونه ای که برخی فروشندگان و مالکان در مناطقی چون سعادت آباد و سیدجمال الدین اسدآبادی (یوسف آباد) همچنان منتظر فروش واحدهای خود به قیمت ۱۰ میلیون تومان در هر متر مربع هستند.

با این وجود منطقه یک تهران بیشترین اثرگذاری از بازگشت مجدد رکود به بازار مسکن را پذیرفته و در برخی مناطق مانند اقدسیه کاهش قیمت مسکن تا ۲ میلیون تومان در هر متر مربع را شاهد هستیم؛  به گونه ای که واحد مسکونی نوساز در اقدسیه که در ۲ ماه گذشته ۱۳ و نیم تا ۱۴ میلیون تومان در هر متر مربع معامله می شد در روزهای اخیر به ۱۲ تا ۱۲ و نیم میلیون تومان در هر متر مربع کاهش یافته است که با توجه به افزایش صف فروشندگان مسکن برای ورود سرمایه خود به بازارهای موازی مانند ارز و طلا و کاهش تعداد خریداران، انتظار کاهش بیشتر قیمت مسکن در منطقه یک تهران وجود دارد.

همچنین در جنت آباد شمالی که قیمت هرمترمربع آپارتمان  در مردادماه تا متری ۷ میلیون تومان رسیده بود، در روزهای اخیر فایل های فروش این منطقه به ۵ و نیم تا ۶ و نیم میلیون تومان کاهش یافته است. با توجه به اینکه مناطقی چون جنت آباد و پونک از جذاب ترین محله های غرب تهران برای اقشار متوسط به حساب می آید، کاهش قیمت در این مناطق بر روی کاهش قیمت مسکن در سایر محله های غرب و شمال غرب پایتخت نیز مؤثر خواهد بود.

به گونه ای که بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار مهر، در حال که قیمت مسکن در ستارخان و محله های جذاب تر آن همچون پاتریس لومومبا و شهرآرا و همچنین آیت الله کاشانی و محله هایی چون خیابان پیامبر در ماه های ابتدایی تابستان به متری ۸ و نیم میلیون تومان رسیده بود، در روزهای گذشته برخی فروشندگان، واحدهای مسکونی خود را با قیمت ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تا ٧میلیون ۸۰۰ هزار تومان در بنگاه های معاملاتی فایل کرده اند.

شرق تهران نیز به نظر می رسد هرچند در ماه های گذشته اثر چندانی از افزایش قیمت مسکن نپذیرفته بود اما همان مقدار کم هم به روال سابق بازگشته است به گونه ای که در منطقه نارمک که در دوره اوج معاملات در تابستان، برخی واحدهای مسکونی تا متری ۵ میلیون تومان رسیده بود، در روزهای اخیر به ۴ میلیون تومان در هر متر مربع کاهش یافته که نشان دهنده کاهش یک باره متقاضیان خرید مسکن است.

به نظر می رسد آنچه سبب شده تا علی رغم پیش بینی ها،  بازار مسکن به سرعت در خواب زمستانی فرو رود، فضای حاکم بر اقتصاد کشور و رکودی است که دولتمردان علیرغم وعده های متعدد هنوز نتوانسته اند آن را چاره کنند. 

مسکن گران شد

براساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار مسکن در شهر تهران، در شهریورماه امسال متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی حدود چهار میلیون و ۷۶۰ هزار تومان بوده است. این رقم نسبت به مرداد ماه ۱.۹ درصد و در مقایسه با شهریورماه سال گذشته تا ۹.۷ درصد افزایش دارد.

بیشترین رشد متوسط قیمت در شهریورماه به منطقه پنج با ۱۲.۵ درصد و کمترین میزان رشد به منطقه ۲۲ با ۰.۴ درصد اختصاص دارد. همچنین در میان مناطق ۲۲ گانه تهران بیشترین متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی حدود ۱۰ میلیون تومان در منطقه یک با رشد ۱۰.۳ درصدی و کمترین آن با دو میلیون و ۲۸۰ هزار تومان با رشد ۷.۸ درصدی در منطقه ۱۸ است.

اما تحولات بازار معاملات مسکن در شهریورماه از این حکایت دارد که تعداد معاملات به ۱۵ هزار و ۵۴۵ واحد رسیده که در مقایسه با ماه مشابه سال قبل ۹.۲ درصد افزایش دارد.

بررسی توزیع تعداد واحدهای مسکونی ومعامله شده به تفکیک عمر بنا نشان می‌دهد که واحدهای تا پنج سال ساخت با سهم ۴۷.۵ درصد بیشترین سهم از واحدهای مسکونی معامله شده را به خود اختصاص داده‌اند.

در مجموع در نیمه نخست امسال تعداد معاملات آپارتمان‌های مسکونی تهران به ۸۵ هزار واحد رسیده که نسبت به شش ماهه اول سال ۱۳۹۵، ۲.۸ درصد افزایش دارد. در همین دوره زمانی متوسط قیمت یک مترمربع واحد مسکونی حدود چهار میلیون و ۵۸۰ هزار تومان با رشد ۶.۲ درصدی بوده است.

تحولات اجاره بهای مسکن در شهریورماه نیز حاکی از آن است که شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران ۸.۶ درصد و در کل مناطق شهری ۷.۶ درصد نسبت به شهریورماه سال گذشته افزایش دارد.

افزایش شش درصدی معاملات مسکن در تهران

علی چگنی در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما گفت:  مرداد امسال ۱۸ هزار معامله مسکن در شهر تهران صورت گرفت که در مقایسه با ماه قبل از آن شش درصد افزایش یافت، این میزان در مقایسه با مرداد سال گذشته 10 درصد افزایش یافته است.

وی گفت: قیمت مسکن در تابستان امسال در مقایسه با فصل مشابه سال قبل نیز هفت درصد رشد داشت.

چگنی افزود: تعداد صدور پروانه های ساختمان امسال در مقایسه با سال گذشته شش درصد افزایش یافته است.

مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی با اشاره به سیاست های جدید این وزارتخانه برای ساخت و ساز در بافت های فرسوده گفت: در صددیم تا مدت انتظار برای دریافت تسهیلات را به چهار یا پنج ماه کاهش دهیم، زمان بازپرداخت این تسهیلات را 20 ساله کنیم و همزمان نرخ سود تسهیلات را یک تا دو درصد کاهش دهیم.

چگنی با اشاره به سیاست های بلندمدت دولتها در زمینه مسکن افزود: در بیست سال گذشته سه میلیون نفر از تسهیلات مسکن برای خرید خانه استفاده کردند.

وی گفت: در چند سال اخیر 240 هزار نفر برای استفاده از تسهیلات خرید مسکن در بانک سپرده گذاری کردند و تاکنون 20 هزار نفر توانسته اند از این تسهیلات استفاده کنند.

چگینی افزود: وزارت راه و شهرسازی مسکن روستایی مصوب در برنامه ششم توسعه را اجرا خواهد کرد و بر اساس این برنامه سالانه یکصدهزار مسکن اجتماعی هم در شهرها ساخته خواهد شد.

مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی گفت: صادقانه می گوییم که تمام منابع ما تاکنون درگیر مسکن مهر است و باید آن را به پایان برسانیم.

وی افزود: در تلاشیم تا بتوانیم تا پایان پاییز امسال فروش لیزینگ مسکن را با مشارکت بانک ها آغاز کنیم.

رئیس کانون سراسری انبوه سازان مسکن کشور هم در ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: قیمت مصالح ساختمان ازجمله فولاد در چند ماه اخیر 50 تا 60 درصد افزایش یافته است.

ایرج رهبر افزود: این افزایش هزینه ساخت مسکن را بالا می برد و این در حالی است که ما همچنان با رکود در فروش مواجه هستیم.

محمد دامادی عضو کمیسیون عمران مجلس هم در این برنامه گفت: مردم منتظرند تا ببینند مسئولان پشت دیوارهای تصمیم گیری چه می کنند در حالی که تهیه پیش نویس مسکن اجتماعی پنج سال به طول انجامید.